Sztywnoramowe propozycje
Podstawowym zadaniem wozideł jest realizacja zadań transportowych na placach budów.
Oczekiwania przyszłych użytkowników tych pojazdów są zatem dość jasne, poszukują takich, które są wydajne i niezawodne, które sprawdzają się także podczas pracy w niełatwych warunkach terenowych.
Konstrukcja wozideł sztywnoramowych jest od lat niezmienna. Bazują na jednej ramie, która łączy przednią i tylną oś pojazdu. To kluczowa różnica w stosunku do wozideł przegubowych, których rama składa się z dwóch części, połączonych przegubem. Z konstrukcji wynika m.in. efektywność zastosowania w określonych sytuacjach. Specjaliści podkreślają, że wprawdzie wozidła przegubowe są bardziej zwrotne i sprawniej poruszają się po wąskich i krętych drogach niż sztywnoramowe, ale te ostatnie lepiej sprawdzają się w trudnym terenie i na nierównościach, ze względu na większą stabilność. Wozidła sztywnoramowe są też zwykle bardziej wydajne i mają większą nośność niż „przegubowce”. Sprawdzają się też np. w realizacji dużych projektów górniczych i kopalnianych, gdzie liczy się transport ogromnych ilości materiału na dłuższych odcinkach. W istocie zatem, wybór między wozidłem przegubowym, a sztywnoramowym zależy od specyfiki konkretnego projektu. Gdy mamy do czynienia z dużymi ilościami materiału, stabilnym terenem i długimi trasami, wozidło sztywnoramowe okaże się bardziej efektywne.
CAT
Wozidło sztywnoramowe CAT 772 napędzane jest potężnym, 18-litrowym motorem fabrycznym generującym moc 451 kW. Masa niezabudowanego podwozia wynosi prawie 26,5 t. Silnik można zaprogramować tak, aby ograniczać zużycie paliwa. Do dyspozycji są programowalne tryby: ekonomiczny i ekonomiczny adaptacyjny. Ekonomiczny umożliwia użytkownikowi wybranie redukcji mocy od 0,5 do 15 proc. Za pomocą adaptacyjnego trybu ekonomicznego wozidło samo monitoruje zapotrzebowanie na moc oraz reguluje moc silnika, aby zoptymalizować zużycie paliwa. Dodatkową oszczędność zapewniać ma funkcja automatycznej pracy na biegu jałowym (automatycznie włącza bieg jałowy, gdy hamulec pozostaje włączony dłużej niż przez 15 sekund przy włączonym biegu jazdy do przodu). Bieg włączany jest ponownie, gdy operator podniesie stopę z pedału hamulca. Elektroniczny system sterowania to jeden z walorów wozidła CAT 772G. Dzięki ogranicznikowi prędkości maszyna utrzymuje limit prędkości jazdy i odpowiednią prędkość obrotową silnika podczas jazdy na najbardziej ekonomicznym biegu. Ta funkcja obniża zużycie paliwa, poziom hałasu i stopień zużywania się elementów układu napędowego.
Ramę wozidła wykonano ze stali umożliwiającej przenoszenie obciążeń udarowych, natomiast skrzynkowa konstrukcja ma gwarantować wytrzymałość na skręcanie. CAT rekomenduje m.in. układ przeciwpoślizgowy odpowiadający za skrócenie czasu reakcji na poślizg kół przez zastosowanie hydraulicznych hamulców zasadniczych, ograniczających poślizg i zużycie opon. Załącza się przy niższych prędkościach jazdy, dzięki czemu pojazd szybciej odzyskuje przyczepność. Czujnik układu kierowniczego pozwala natomiast odróżnić poślizg kół od ich szybkiego obrotu, dzięki czemu załączanie jest bardziej precyzyjne. Z kolei ciągła modulacja mocy przenoszonej na koła tylne za pomocą hydraulicznych hamulców zasadniczych pomaga kontrolować przyczepność zależnie od aktualnych warunków podłoża.
Wozidła CAT posiadają hamulce tylne sterowane hydraulicznie i hamulce przednie tarczowe z zaciskami. Hamulec postojowy działa na tył i umożliwia postój wozidła z obciążeniem znamionowym na 15-procentowej pochyłości. Z kolei hamulce zasadnicze umożliwiają zatrzymanie wozidła na 20-procentowej pochyłości. Układ automatycznego sterowania zwalniaczem stanowi wyposażenie standardowe modelu 772G. Elektronicznie steruje hamowaniem na pochyłościach, utrzymując prędkość obrotową silnika na poziomie ok. 2.200 obr./min (wartość regulowana skokowo co dziesięć jednostek w zakresie od 1.950 do 2.200 obr./min). Układ ARC jest nieaktywny, gdy zwalniacz nie działa.
Dostawcy wozideł CAT zwracają uwagę także na konstrukcję skrzyń ładunkowych, których zadaniem jest zapewnienie znamionowego udźwigu przy każdym przewozie. Oferowane są dwie konstrukcje skrzyń, opcjonalne burty boczne do przewozu lekkich materiałów oraz dwie opcje wkładek. Skrzynie ładunkowe o obu konstrukcjach, z wyjątkiem skrzyń do pracy w kamieniołomach, mają dno wykonane z płyty stalowej o grubości 16 mm. Taką konstrukcję można uzupełnić o dodatkową wkładkę stalową lub gumową o grubości 16 mm (w zależności od rodzaju materiału i warunków pracy). Skrzynie z dnem płaskim nadają się głownie do dostarczania materiału do kruszarki umożliwiając wyładunek materiału w kontrolowany sposób, natomiast skrzynie z dnem dwuspadowym stabilnie utrzymują ładunek pośrodku na pochyłościach. Wkładkę stalową można zastosować do skrzyń z dnem płaskim lub dwuspadowym w celu zabezpieczenia skrzyni przed silnymi uderzeniami i „agresywnymi” materiałami.
Konstruktorzy opracowali też nową koncepcję sterowania elektronicznego (Advanced Productivity Electronic Control Strategy, APECS). To ona ma zapewniać m.in. płynniejsze przełożenia, lepsze przyspieszanie, większą prędkość na pochyłościach oraz krótszy czas cykli roboczych. APECS zarządza skrzynią biegów. Automatyczna planetarna przekładnia Cat Powershift oferuje 7 biegów. Oprócz zapewnienia odpowiedniej szybkości i łatwości sterowania wozidłem, APECS reguluje ciśnienie sprzęgieł, dbając o ich niezawodność.
Wozidła CAT zbierają pozytywne opinie również za komfort eksploatacji (m.in. wygodna, automatyczna regulacja temperatury i sterowana elektrycznie szyba w oknie po lewej stronie; fotel z serii Comfort III z zawieszeniem pneumatycznym i dużymi możliwościami regulacji). Poziom hałasu w kabinie to 74 dB(A). Tłumieniu hałasu i drgań sprzyja elastyczne przymocowanie kabiny do ramy. Dostawca wozideł CAT podkreśla, że konstrukcja maszyn daje technikom łatwy dostęp do wspólnych punktów obsługowych, np. blokady silnika, wzierników poziomów cieczy, smarowniczek. Elementem pomocnym w eksploatacji jest natomiast system zarządzania informacjami o zasadniczym znaczeniu (Vital Information Management System, VIMS). Udostępnia dane o wydajności, podaje informacje o stanie technicznym wozidła oraz statystyki pracy. Pozwalają podejmować decyzje dotyczące szkolenia operatorów, czy częstotliwości przeprowadzania konserwacji. Elementem wyposażenia wozidła jest system monitorowania stanu opon względem ton – kilometrów na godzinę (TKPH). Powiadamia operatora o przekroczeniu zalecanego przez producenta zużycia opon.
Komatsu
Wśród wozideł sztywnoramowych Komatsu jest model HD465-8. Wszystkie elementy, począwszy od układu przeniesienia napędu, podwozia, aż po mosty i zawieszenie zaprojektowano tak, aby wozidło wytrzymało wyczerpujące codzienne obciążenia, zapewniając przy tym maksymalną wydajność. Jednostka napędowa (Komatsu SAA6D170E-7) w HD465/605-8 ma dostarczać maksymalną moc na poziomie 578 kW (778 KM) przy 2.000 obr./min, co stanowi – jak podkreśla dostawca, wzrost o ok. 5 proc. w porównaniu z poprzednimi modelami.
F
unkcja automatycznego wyłączania silnika jest jedną z tych, która ma maksymalizować oszczędności paliwa. Silnik pozostaje bezczynny przez określony czas (łatwe programowanie w zakresie od 5 do 60 minut). Oszczędności paliwa sprzyja też tłok o zmiennym wydatku pompy, zmniejszający utratę mocy, a efektywność energetyczną wspiera również sterowanie elektroniczne. O potrzebie efektywnej eksploatacji przypomina operatorowi tzw. eko-wskaźnik.
Przydatnym rozwiązaniem jest też system automatycznej kontroli prędkości zwalniania (ARSC) pozwalający ustawić stałą prędkość jazdy w dół. Prędkość można odpowiednio dostosować do nachylenia w przyrostach 1 km/h, klikając dźwignię sterującą (± 5 km/h maks.). Opcją jest układ ABS, zapobiegający blokowaniu się opon podczas używania hamulca głównego i zwalniacza, minimalizując ryzyko poślizgu na śliskiej nawierzchni.
W maszynach Komatsu zwraca uwagę również system KTCS (opcjonalnie), który stale monitoruje prędkość obrotową tylnych kół i prędkość pojazdu. W razie nadmiernego poślizgu kół, hamulec jest uruchamiany automatycznie sprawiając, że zachowana jest optymalna przyczepność opon. W rezultacie, z jednej strony poprawia się produktywność, a z drugiej wydłuża się żywotność opon bardziej niż ma to miejsce w przypadku konwencjonalnego układu ASR.
Dostawca maszyn HD465-8 zwraca uwagę również na automatyczne ustawienie biegu jałowego (AISS). Z kolei miernik ładunku (PLM) zarządza ładunkiem, analizuje wielkość produkcji i pracę ciężarówki w danym czasie. Waga ładunku jest wyświetlana w czasie rzeczywistym na monitorze w kabinie operatora, a ewentualne problemy sygnalizowane są na wyświetlaczu.
Dostawca zaznacza, że wozidło Komatsu HD465-8 ma szeroką kabinę SpaceCab z przyjaznymi dla użytkownika elementami sterującymi. – Zapewnia komfortową i bezpieczną pracę. W pełni regulowane, powietrzne, amortyzowane siedzisko tłumi wibracje i zmniejsza zmęczenie podczas długiej zmiany – podkreśla. Przeszklone ściany mają zapewnić optymalne pole obserwacji, a zawieszenie hydropneumatyczne zwiększać komfort jazdy i pracy (mniej wstrząsów). A skoro mowa o kabinie operatora, to fotel jest podgrzewany i wentylowany. Posiada wsparcie w odcinku lędźwiowym i szerokie pole do regulacji.
Elementem pulpitu nawigacyjnego jest duży kolorowy monitor LCD. Ułatwia kontrolę rozruchu i natychmiast ostrzega operatora lampką i brzęczykiem jeśli wystąpią jakieś nieprawidłowości. Opcjonalny ogranicznik prędkości przeciążeniowej ogranicza maksymalną prędkość jazdy do 15 km/h, gdy ładunek przekracza wartość progową. Przekazywane komunikaty mają też zachęcać do ekonomicznej eksploatacji pojazdu.
Oferta obejmuje również nieco większe wozidło Komatsu 605-8. Rozwiązania konstrukcyjne są podobne, identyczna jest zastosowana jednostka napędowa. Pojemność załadowcza sięga 40 m sześc.
T&M nr 3/2025
Tekst: Michał Jurczak
Add comment